MENU

Wist je dat je je creatief potentieel kan verbeteren?

Om goed te kunnen creatief denken heb je een aantal basisvaardigheden nodig. Deze vaardigheden pas je bewust en onbewust toe in hoe je doet, denkt, handelt en je problemen oplost. Je kunt je creatief potentieel verbeteren door deze 5 basisvaardigheden te verbeteren. De 5 basisvaardigheden voor creativiteit zijn:

• Creatief observeren
• Uitstel van oordeel
• Flexibel associëren
• Divergeren
• Verbeeldingskracht ontwikkelen

Elke vaardigheid heeft zijn eigen toegevoegde waarde voor creatief denken. Ik wil jullie kennis laten maken met deze basisvaardigheden. Lees je mee?

Creatief waarnemen

Ik kan het natuurlijk niet voor jou bepalen, maar voor mijn inspiratie is het heel belangrijk dat ik veel dingen kan waarnemen. Het kijken naar kunst, marketingcampagnes, bedrijven, ideeën, mensen, programma’s, gedachtes en visies op onderwerpen triggeren mijn creativiteit. Want we leven in een maatschappij waar verandering nog vaak nodig is. Misschien herken je dit wel?

We gaan af op onze waarnemingen hoe we de wereld verkennen. Via onze zintuigen creëren we hiermee onze eigen werkelijkheid. Dit betekent dat de realiteit mee kan veranderen als onze observatie verandert. En precies dat is voor creativiteit heel belangrijk! Maar creatief observeren is makkelijker gezegd dan gedaan.

Opdracht: Probeer zoveel mogelijk andere functies te bedenken voor het glas dat je ziet op de foto.

En hoe vond je de opdracht? Vond je het ook lastig om andere functies te bedenken dan drinkglas? Dit komt omdat creatief observeren helemaal niet zo makkelijk is. Waarom niet? In onze hersenen worden allerlei patronen geregistreerd. Ook onze waargenomen patronen. Dit zorgt ervoor dat onze hersenen patronen gaat herkennen en jouw werkelijkheid gaat bepalen. Je bent gewend om dit functioneel te organiseren. Je weet direct wat iets is en waarvoor het dient. Dit beperkt je creatief denkvermogen. Als jij dit bovenstaande drinkglas ziet, dan weet jij direct daar drink ik (ook) mijn water uit. Maar wat kun je nog meer met dit glas?

In onze huidige maatschappij wordt veel moeite gedaan om onze waarneming te beïnvloeden. Opvoeding, reclame en politiek maken er gebruik van. Maar dit doen we zelf ook. Erger nog, we zien alleen wat we willen zien. We raken namelijk gewend aan onze eigen visie met patronen van de werkelijkheid. De patronen komen niet van buitenaf, ze zitten in onze hersenen versleuteld. Dit heeft ook de wetenschap bewezen. Rudolf Llinas, professor neurologie aan de medische faculteit van New York heeft ontdekt dat we slecht 20% van de informatie waarnemen die van buitenaf komt en dat 80% in de hersenen zelf wordt geproduceerd. De hersenen bepalen dus voor 80% zelf hoe we denken. Dit verklaart ook waarom nieuwe visies en ideeën tijd nodig hebben om door te breken. Ze moeten die oude visies namelijk nog overwinnen. In de middeleeuwen dachten mensen dat de wereld plat was. Nu weten we dat de aarde rond is. Maar er zijn NOG steeds mensen op de wereld die denken dat de wereld plat is. Best wel bijzonder toch?

Het is goed om jezelf te trainen deze patronen te herkennen. Hierdoor kun je zelf bepalen of je los wil komen van deze overheersende visie. Je kunt jezelf altijd de vraag stellen: hoe kan ik dit anders zien? Als we namelijk anders leren kijken naar onderwerpen zijn we in staat om tot hele belangrijke vernieuwingen te komen. Want de meeste veranderingen starten met een nieuwe manier van kijken. En ik kan je vertellen het is heel bevrijdend om een open manier van kijken te hebben. Behalve dat het nuttig is op maatschappelijke onderwerpen die nu actueel zijn, levert het ook vaak veel nieuwe ideeën op.

Uitstel van oordeel

‘Bestaat al’, ‘dat is niets voor onze klanten’ of ‘laten we het realistisch houden?’ Hoeveel van deze idee killers heb jij al voorbij zien komen? We oordelen allemaal. En best wel snel ook.

Oordelen is heel belangrijk. Je oordeel helpt je namelijk dagelijks duizenden kleine en grote beslissingen te nemen. We gebruiken ons oordeel bijvoorbeeld bij; het verkeer, gesprekken, positionering en/of strategische keuzes. Je kunt dus ook niet zonder. Ons denken en handelen is grotendeels gestuurd door deze vaardigheid. Maar soms staat dit oordelen ook in de weg. Zeker als je tot nieuwe inzichten wil komen.

Er zijn drie fases van oordelen. Bij oordeel 1 ga je kijken of je het inzicht of idee herkent? Kun je het plaatsen en begrijpen? In fase 2 beslis je of je iets met de informatie gaat doen. En in fase 3 beoordeel je het inzicht en verken je het idee. Dit kan heel snel of heel uitgebreid.

Hele vernieuwende ideeën hebben altijd het risico dat ze nooit tot fase 3 van beoordelen komen. Ze worden niet begrepen (oordeel 1) of er wordt direct besloten dat we niks met het idee doen (oordeel 2). Hoe dit komt? Dit heeft weer alles te maken met onze denkpatronen. Deze nieuwe ideeën passen per definitie niet in de bestaande denkpatronen. Onze hersenen moeten aan ideeën wennen. We oordelen dus heel vaak te snel op ideeën. Om creatieve ideeën en creativiteit een kans te geven is het dus belangrijk dat we leren om ons oordeel uit te stellen.   

Je hoeft nieuwe ideeën niet meteen te snappen. De kracht zit hem in het aanvaarden van de ideeën. Ook al past dit idee misschien niet meteen bij jou. Je creëert hiermee ruimte voor het idee en zijn potentieel. Hoe je dit in de praktijk doet?

1. Wat wordt er bedoeld? Wat is het idee? (Openen)
2. Aanvaard deze nieuwe gedachte. (Aanvaarden)
3. Verken de kansen die door dit idee worden gecreëerd. (Verkennen)
4. Beoordeel wat je hiermee gaat doen. (Oordelen)
   

Zie je wat er nu gebeurt. In plaats dat je het meteen afschiet en er over oordeelt, geef je ideeën een kans. Begrijp me niet verkeerd. Dit betekent niet dat je elk idee gaat toepassen of het met elke mening eens moet zijn. Hell no!!! In elk creatief proces hoort na een fase van uitstellen van oordeel ook nog een fase waar we ideeën zeker wel gaan beoordelen.
En deze eigenschap is niet alleen nuttig voor creatieve denkers. Het oordeel uitstellen zorgt ervoor dat je meer open staat voor andere visies en andere culturen.

Flexibel associëren

Als je gaat brainstormen dan maken we optimaal gebruik van onze verbindingen in onze hersenen. De hersencellen zijn met elkaar verbonden en geven continu signalen door aan elkaar. Je merkt dat het associëren automatisch volgt. De ene gedachten volgt de andere automatisch op.

Als ik ‘fiets’ zeg dan kun je denken aan ‘vervoersmiddel’, maar even goed aan ‘weg’, ‘fietsband’, ‘reflector’, ‘school’, en ga zo maar door!

De genoemde associaties zijn toch wel dominanter dan andere. ‘Weg’ is waarschijnlijk een voor de hand liggende associatie vanuit fiets dan ‘wolken’. Wanneer een associatie zich vaak herhaalt bijvoorbeeld ‘weg’ en ‘fiets’ zal dit de verbindingen in de hersenen versterken. Dit noemen we een associatie met een sterke verbinding. Hoe vaker dit voorkomt, hoe sneller en beter de hersenen deze associatie kan maken. Heel nuttig want dit zorgt ervoor dat we steeds efficiënter worden in ons denken. Maar tegelijkertijd wordt hiermee de kans ook kleiner dat je nieuwe verbindingen aanlegt. En dat is bij creatief denken wel belangrijk.

Er zijn twee manieren om nieuwe verbindingen te vormen:

Disociatie (een patroondoorbreking)

Je ontsnapt uit een voor de hand liggend pad. Je vertrekt vanuit een bekend pad. Je gaat als creatief denker deze patronen herkennen en hiermee een vaardigheid creëren om aan dit patroon te ontsnappen.

Resociatie (een terugkoppeling)

Vanuit een ander domein ga je het terugkoppelen naar het bekende pad. Je neemt een vernieuwend element en maakt een koppeling tussen het vernieuwende element dat niet tot jouw onderwerp behoord en het element binnen jouw onderwerp. Zo maak je allemaal nieuwe niet voor de hand liggende verbindingen.

Beide zijn erg handig als creatief denker. Disociëren helpt je om bestaande patronen te ontdekken en nieuwe uitwegen te vinden. Resociëren helpt je om verbanden te ontdekken die andere niet zien. Hierdoor kun je originele verbindingen maken die je probleem misschien op een hele andere manier oplossen. Dit kun je heel goed oefenen. Maar daar later meer over.

Divergeren

De eerste ideeën die we bedenken zullen de gezond-verstand-ideeën zijn. Deze ideeën stromen automatisch uit onze hersenen. En dit is maar goed ook. Want dit is efficiënt en direct op het doel af. Handig als je een probleem hebt dat we kunnen stoppen wanneer we een redelijke oplossing hebben. Maar dit betekent ook dat wanneer we nieuwe invalshoeken zoeken, we voorbij deze ‘logica’ zullen moeten denken. Dit is eigenlijk heel makkelijk maar wordt vaak niet gedaan. Voor originele ideeën moeten we meer ideeën bedenken dan we spontaan zouden doen. Nog even doorgaan met het bedenken van ideeën. Dit noemen we divergeren.

Divergeren is erg belangrijk voor je creativiteit. Als je divergeert, kom je automatisch aan je grenzen van wat je spontaan kunt bedenken. Daar voorbij ligt het interessante materiaal, de nieuwe ideeën. Want zoals ik hierboven al heb proberen uit te leggen. Nieuwe ideeën passen niet in je huidige denkpatroon. Bij het divergeren maken we gebruik van alle bovenstaande basisvaardigheden, creatief waarnemen, snelheid van associëren, disociëren en resociëren, het vinden van nieuwe paden en voorbeelden van nieuwe invalshoeken.

Als creatief denker ga je AAN op ‘hoe kunnen we dit nog anders oplossen’ of ‘hier is maar één oplossing voor’. Want jij weet; er zijn ALTIJD nog veel meer oplossingen te bedenken. Je hebt de overtuiging en het zelfvertrouwen opgebouwd dat er vroeg of laat een andere oplossing komt. En juist deze eigenschap is heel nuttig in het bedrijfsleven!

Verbeeldingskracht ontwikkelen

Ik ben een beelddenker. Hoe zit dat met jou? Ik vind het altijd lastig om dingen te verwoorden op papier. In ons onderwijs wordt taal altijd heel erg benadrukt. De vaardigheid verbeelden is voor veel mensen daardoor veel moeilijker. Mensen kunnen oplossingen wel verwoorden, maar zijn dan niet in staat om er een beeld bij te zien. En geloof me als beelddenker is dat maar moeilijk te begrijpen als jij het al helemaal voor je ziet. Ik moet mensen dan altijd helpen om mijn ideeën voor zich te zien!

Verbeelding is dan ook de belangrijkste basisvaardigheid in de rugzak van een creatief denker. Met verbeelding bedoel ik het vermogen om een voorstelling in de geest te maken van iets wat op dit moment niet fysiek waar te nemen is. Deze vaardigheid noemen we ook wel beelddenken. Dit zijn alleen enkel visuele beelden maar andere zintuigen zoals; geluiden en smaken. Daarnaast zijn het ook abstracte begrippen zoals; ideeën, concepten en strategieën. Als beelddenker kunnen we ons deze zaken inbeelden.

Waarom is dit zo belangrijk voor creatief denken?

Creatieve database

Het is nuttig omdat we slechts een beperkt deel van de werkelijkheid hebben geleerd via taal. De rest van ons geheugen wordt volledig bewaard in beeldtaal. Door dit te trainen kunnen we beter gebruik maken van deze schat aan informatie.  

Informatieverwerking

Beeldtaal werkt veel sneller dan woorden. Niet voor niets is de quote; ‘a picture is a thousands words’ een mooie samenvatting van de beperking van woorden. In het creatieve proces kunnen nieuwe ideeën beter worden verkend en vormgegeven via beelden dan via woorden. We weten dat Einstein iedere dag fantasieoefeningen deed. Waarbij hij zijn visies en gedachtes verbeelden. Dit gaf hem zijn eerste visies op de revaliteitstheorie die hij heeft ontwikkeld. Oefening baart kunst dus.

Gevoel

Beelden raken je rechtstreeks in je hart. Wanneer je met beelden werkt raak je veel sneller de juiste snaar. Voor het creatief proces is deze gevoelskant daarom heel belangrijk. Daarnaast kom je via beelden sneller bij nieuwe mogelijkheden. Want afbeeldingen kunnen je aanzetten tot nieuwe verbindingen die weer gevoelens bij je oproepen.

Aantrekkingskracht

Beelden van de gewenste werkelijkheid, een mogelijk toekomstbeeld of een potentieel nieuw product hebben een aantrekkingskracht. Het werkt energie op! Aristoteles zei ooit: ‘Een levendig beeld dwingt het lichaam om het te realiseren.’  Een levendig beeld van de perfecte presentatie helpt om de prestatie te realiseren. Dus ga je vast manifesteren of zullen we jouw toekomst vast uitbouwen met LEGO®?

Communicatiekracht

Beelden hebben een hele sterke communicatieve kracht. Bij een innovatieproces zijn de beelden en metaforen die het bij je oproept een krachtig instrument voor verandering. We gebruiken niet voor niets voorbeelden als we iets aan een ander duidelijk willen maken. Zo kan ook een visionair een grote inspiratiebron zijn voor andere. Het was namelijk president Kennedy die onderzoekers in het begin van de jaren ’60 inspireerde met zijn visie op de mens op de maan.

Zo een hele lijst. Maar nu moet het duidelijk zijn waarom verbeelding zo belangrijk is voor een creatieve denker. Deze vaardigheid zorgt voor een versnelling bij een innovatieproces. Je zet het in wanneer je nieuwe producten en visies ontwikkelt, bij het verfijnen van ruwe ideeën en het beoordelen van ideeën.

De zesde vaardigheid. Doen!

Komt toch wel veel bij kijken om creatief te kunnen denken, toch? Wil je creatiever worden dan is het meer dan de moeite waard om aan de slag te gaan met deze vaardigheden. Hoe je dit het beste kan doen zal ik behandelen in andere blogs. Maar ook je hersenen hebben oefeningen nodig om zich te kunnen ontwikkelen. En zoals je las in deze blog is het lastig om oude patronen te doorbreken. Dus eigenlijk heb je ook nog een zesde vaardigheid nodig om creatiever te worden. En dat is het doen!

Bron: Middendorp, J. en Dal, C, Creativiteit Hoe? Zo!, Uitgeverij Lannoo.